Rau bò khai – Đặc sản vùng cao có nhiều lợi ích cho sức khỏe trong Y học cổ truyền
Rau bò khai, đặc sản vùng cao nổi tiếng ở Tây Bắc, loại rau rừng này chứa nhiều chất dinh dưỡng, mang lại nhiều công dụng tuyệt vời. Không chỉ ngon miệng, hương vị đặc trưng, rau bò khai còn được coi như một loại thuốc quý, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm thận, gan, viêm đường tiết niệu và tiểu tiện không thông. Hãy khám phá thêm về tác dụng của loại rau rừng này!
1.Đặc điểm chung Rau bò khai:
Tên gọi khác: Dây hương, rau dạ hiến, khau hương, rau ngót leo, rau nghiến, rau phắc hiển,…
Tên khoa học: Erythropalum scandens Blume – Ho Dây hương ( Erythropalaceae.)
1.1.Mô tả thực vật:
Rau bò khai là một loài dây leo lâu năm, thân chuyển thành gỗ, có thân nhựa phát ra mùi hương đặc trưng. Thân của nó có hình dạng tua cuốn, có thể dài từ 5 đến 10 mét. Những ngọn mảnh màu xanh lục giống như ngọn su su, thân rau to bằng đầu đũa và chia thành các đốt có tua mọc ra từ nách của cuống lá, dễ gãy do giòn. Như nhiều loài dây leo khác, rau bò khai bám vào cây gỗ để leo lên và tận hưởng ánh sáng mặt trời.
Lá đơn mọc cách, không có lá kèm, cuống lá có chiều dài từ 4-10 cm. Đọt và lá non có thể sử dụng làm rau ăn với hương vị đặc trưng.
Loài này có nhiều hoa mọc thành cụm dạng xim dài từ 6-18 cm, cuống cụm hoa dài 4-10 cm, cuống mỗi chiếc hoa có dạng chỉ dài từ 2-5 mm.
Quả của rau bò khai khi chưa chín có màu xanh nhạt, chuyển sang màu đỏ khi chín. Lúc này, vỏ quả tự tách thành 5 mảnh và uốn cong, để lộ ra hạt có màu xanh lục. Hạt có dạng trần hình elip rộng sau khi vỏ quả tách ra.
Hình ảnh Rau bò khai
1.2. Phân bố và sinh trưởng:
Dây rau bò khai có nguồn gốc xuất phát từ khu vực Đông Dương, bắt đầu từ Miền Bắc Việt Nam và kéo dài tới Đông Malesia, cũng như các quần đảo Talaud và Flores.
Loài Rau bò khai thường xuất hiện tại các khu rừng bãi bồi và rừng ven sông, có độ cao từ 100-1500m.
Ở Việt Nam, cây rau bò khai phân bố rộng rãi ở các tỉnh phía Bắc, cũng như có mặt tại Miền Trung và Tây Nguyên, đồng thời xuất hiện ở duyên hải nam Trung Bộ. Khu vực Đông Bắc, bao gồm các tỉnh như Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Bắc Giang, là nơi tập trung nhiều nhất. Hình ảnh của cây bò khai, nếu không quan sát kỹ, có thể khiến một số người nhầm lẫn với ngọn rau su su. Tuy nhiên, loại rau này có kích thước nhỏ hơn, mảnh mắn hơn và mang mùi hương đặc trưng của vùng núi Tây Bắc. Mùa thu hoạch của cây rau bò khai thường diễn ra quanh năm, khi chúng sống bám vào cây lớn hoặc tự nhiên, đặc biệt là vào tháng 2 và tháng 9 hàng năm.
2. Thành phần dinh dưỡng:
Rau bò khai, từ thời xa xưa, đã được sử dụng trong sắc thuốc để điều trị một số bệnh như sỏi thận và viêm gan do virus. Ngoài ra, loại rau này còn được biết đến với khả năng phục hồi sức khỏe cho những người suy nhược cơ thể, mất khẩu phần ăn, và cảm thấy mệt mỏi. Điều này cho thấy rau bò khai chứa đựng nhiều chất dinh dưỡng quan trọng.
Các nghiên cứu của các chuyên gia dinh dưỡng hàng đầu đã chỉ ra rằng trong 100 gram rau bò khai, chúng ta có thể tận hưởng những giá trị dinh dưỡng quan trọng như sau: nước (78.8 gram), protein (6 gram), chất xơ (7.7 gram), phospho (40.7 milligram), canxi (138 milligram), vitamin C (60 milligram). Do đó, rau bò khai không chỉ là nguồn dinh dưỡng đa dạng mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Rau bò khai không chỉ không độc hại mà còn có nhiều tác dụng tích cực cho sức khỏe con người.
3. Tác dụng của rau
Theo Đông y, rau bò khai có vị đắng, mùi khai, tính bình, giúp thanh nhiệt và lợi niệu.
Cả rau tươi và khô đều có thể sử dụng để chữa các bệnh về thận, gan, và nước tiểu vàng.
Nó cũng được ứng dụng trong điều trị nhiều bệnh như sốt, tê thấp, viêm gan, viêm ruột, viêm niệu đạo, và viêm thận cấp tính, đường tiết niệu, và tiểu tiện không thông.
Rau bò khai có nhiều công dụng cho sức khoẻ người dùng
4. Công dụng của rau Rau bò khai,
Theo giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur rau bò khai với hàm lượng dinh dưỡng cao và sự mọc tự nhiên, cung cấp nhiều dưỡng chất quan trọng cho cơ thể. Ngoài ra, nó còn có công dụng hỗ trợ chữa trị một số bệnh tật. Đó là:
1. Chữa tê thấp và sốt
Sử dụng phần thân cành tươi để chữa sốt và tê thấp.
Lá và ngọn được ăn, cành bò khai có thể băm và phơi khô để hỗ trợ chữa bệnh.
Theo đó, để hỗ trợ hạ sốt cho phụ nữ và trẻ em, có thể đun sôi cây bò khai với nước. Hoặc trong mùa lạnh, sử dụng nước cây bò khai để uống để giúp chữa tê thấp và hạ sốt.
Đối với nam giới, cây bò khai có thể được sử dụng để ngâm rượu uống.
2. Làm tan sỏi thận
Người dân vùng núi Tây Bắc thường Sử dụng lá và thân cây để sắc và lấy nước uống.
Có lợi cho chữa viêm gan siêu vi ở trẻ em và phụ nữ, cũng như giúp tán sỏi thận.
3. Hỗ trợ chữa chứng mệt mỏi và chán ăn
Khi bị chán ăn và ăn không ngon miệng do làm việc quá sức, Canh rau bò khai giúp bồi bổ cơ thể khi cảm thấy mệt mỏi và chán ăn.
Rau bò khai phơi và đun nướng cũng là cách tốt để tăng cường sức khỏe.
4. Chữa trị viêm gan :
Sử dụng nước rau bò khai phơi khô để chữa viêm gan, đặc biệt hiệu quả cho phụ nữ và trẻ em.
Nước sắc cây bò khai đều đặn cũng được dùng để tán sỏi thận.
5 Chữa Viêm đường tiết niệu, tiểu tiện không thông:
Lá và ngọn non của cây bò khai không chỉ mang lại hương vị thơm ngon và độc đáo cho người thưởng thức mà còn hỗ trợ chữa trị các vấn đề như đái rắt, đái vàng, và phù thận.
Người mệt mỏi do công việc hoặc sức khỏe yếu, cũng như những người chán ăn, có thể sử dụng canh nấu hoặc nước sắc từ cây rau bò khai để cải thiện sức khỏe.
Theo quan niệm dân gian, khi gặp vấn đề tiểu buốt hoặc tiểu rắt, việc luộc rau bò khai và ăn trực tiếp có thể giúp cải thiện tình trạng lợi tiểu.
6. Chế biến các món ăn ngon:
Các món ăn từ rau bò khai không chỉ mang lại hương vị ngon miệng mà còn có lợi cho sức khỏe.
Nước sắc từ rau bò khai cũng giúp tăng cường tiêu hóa và kích thích sự ngon miệng khi thưởng thức món ăn. Dưới đây là những gợi ý món ăn ngon từ loại đặc sản núi rừng này:
6.1. Rau bò khai nấu canh
Món canh rau bò khai mang đến hương vị lạ miệng và đặc biệt. Bạn chỉ cần vò rau như rau bí, rửa sạch và nấu canh như thông thường. Kết hợp với tôm, cá, thịt bằm để tạo ra món canh thanh mát và dinh dưỡng
6.2. Rau bò khai xào mì tôm
Mì tôm xào với lá bò khai là món ưa chuộng tại Tây Bắc, với cách chế biến đơn giản. Chỉ cần chần mì tôm qua nước sôi, thêm hành tím và rau bò khai, nêm gia vị. Có thể thêm tôm và thịt bò để món ăn thêm phong phú.
6.3. Rau bò khai xào tỏi
Rau bò khai xào tỏi có hương vị thơm ngon và hấp dẫn. Chọn rau tươi ngon, vò kỹ, rửa sạch và xào cùng tỏi. Nêm gia vị theo khẩu vị.
Hấp dẫn với Rau bò khai xào tỏi thơm ngon
6.4. Rau bò khai xào trứng
Món xào trứng với rau bò khai hấp dẫn với hương vị thơm ngon và béo ngậy. Đánh trứng, thêm tiêu và nước mắm, sau đó xào cùng rau bò khai. Sự kết hợp độc đáo giữa trứng và rau tạo ra một món ăn lạ miệng và hấp dẫn.
Ngoài các món đơn giản này, rau bò khai còn có thể chế biến thành nhiều món ngon khác như xào mực, làm nộm, và nhiều hơn nữa.
5.Lưu ý khi sử dụng:
– Mặc dù rau bò khai được biết đến với lợi ích cho sức khỏe, nhưng vẫn chưa có nghiên cứu hoặc khuyến cáo cụ thể về việc mẹ bầu có nên ăn loại rau này hay không. Do đó, trong thời kỳ mang thai, mẹ bầu nên cân nhắc sử dụng rau bò khai với sự thận trọng và thảo luận ý kiến với bác sĩ.
– Chưa có bằng chứng y khoa cụ thể chứng minh tác dụng chữa bệnh của rau bò khai đối với các bệnh lí, nên không nên thay thế nước lọc bằng nước cây rau bò khai trong thời gian dài mà không có sự kiểm tra hoặc hướng dẫn y tế.
– Về đặc điểm hương vị, vì mùi vị của rau bò khai có hơi khai nồng đặc trưng, người ta thường khuyến khích rửa sạch, vò nát với muối và rửa sạch để loại bỏ mùi trước khi sử dụng.
Chúng ta đã khám phá về những tác dụng tuyệt vời của rau bò khai, loại rau mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như đã trình bày trên. Ngoài ra, việc chế biến rau bò khai cũng rất đơn giản. Bạn có thể sử dụng rau này để nấu các món như salad, canh, xào, v.v.
Để thưởng thức hương vị tốt nhất, rau bò khai nên được giữ nguyên mùi đặc trưng của nó. Tuy nhiên, vì mùi vị khá đặc biệt, có thể khiến mọi người cảm thấy khó chịu khi ăn. Do đó, việc sơ chế cẩn thận trước khi nấu là quan trọng. Để giảm mùi khai, bạn có thể vò rau kỹ với muối, sau đó rửa sạch nhiều lần bằng nước.
Rau bò khai, với hương vị độc đáo, trở thành đặc sản đặc sắc của các tỉnh miền núi phía bắc. Nếu có cơ hội du lịch đến những vùng này, hãy thử những món ăn sáng tạo từ loại rau độc đáo này./.
DsCKI. Nguyễn Quốc Trung